| Buciartule di Corsica | |
|
+6di sfughjita Ruclinonu Solechjari Sumenta Circione Erbaghju zifranu 10 participants |
|
Auteur | Message |
---|
zifranu

Messages : 31 Date d'inscription : 01/03/2012
 | Sujet: Buciartule di Corsica Mar 11 Sep - 18:50 | |
| Per noi astri corsi sò tutte buciartule… ùn pensu micca ch’ell’appiinu un nome specificu. Eppuru ùn sò micca listesse : nè fisicamente nè puru per ciò chì tocca à a so eculugia. Scusarete u tonu appena troppu « prufissurale », ma aghju circatu di mette tutte l’infurmazione c’avia, micca solu e fiure… Osinnò ùn sò micca spezialistu : sguasi tuttu sò ch’hè scrittu quì sottu, l’aghju lettu inde l’ « Atlas de répartition des batraciens et reptiles de Corse », Michel Delaugerre et Marc Cheylan, Parc Naturel Régional de Corse – Ecole Pratique des Hautes Etudes, chì per disgrazia ùn si trova più...
Archaeolacerta bedriagae :




Archaeolacerta bedriagae. Sta prima spezia hè un endemica corsosarda. Hè dinù quella ch’hè prisenta in Corsica da i tempi i più landani, certi spezialisti parlanu ancu di più di 30 Ma (milioni d’anni), vale à dì nanzu chì a Corsica è a Sardinia si stacchessinu di u cuntinente… Hè un veru fussile vivu ! D’altronde, lighjendu a so « casata » (più pricisamente quì, hè u nome di genaru) Archaeolacerta si capisce bè chì l’animale hè à bastanza primitivu… Ferma l’unicu riprisintente di u so genaru, è u so « nome » (di spezia) bedriagae, u li anu datu per u grande erpetologu russiu Jacques Vladimir von Bedriaga (1864-1906), chì hà fattu un impurtante studiu in Corsica à u principiu di l’anni 1880, u primu nant’à i rettili è l’anfibii di l’Isula. Hè una buciartula abbastanza grande, sopr’à tuttu u masciu ch’è più largu, cù un capu più massicciu. A so andatura dinù hè sfarente per raportu à quella di l’altre spezie di buciartule prisente in Corsica : pare più loscia, più mansa. Ghjust’à puntu ‘ci chì i pastori a dumesticavanu pè chjappà e mosche inde i casgili. Oghje, per u più, si trova in muntagna, sopr’à 1000 metri d’altitudine. Li piacenu i scogli, i grandi sciappali di granitu, inde e fureste di largi s’elle sò assulanate à bastanza, o puru bellu sopra à a limita suprana di l’arburi, sin’à e più alte cime di Corsica. Ma fermanu dinù piccule pupulazione « riliquie » in bor’ di mare, in certi lochi ben precisi, sempre cù u scogliu prisente in quantità. Infatti si pò pinsà chì sta buciartula era prisente à pocu pressu dapertuttu nant’à l’Isula, è ch’ella hà avutu à rinculà di pettu à a buciartula tirrena Podarcis tiliguerta ch’hè ghjunta dopu.
Podarcis tiliguerta :







Podarcis tiliguerta. Hè un endemica corsosarda, chì face parte di u genaru Podarcis chì riunisce parechje spezie di u circondu di u mediterraniu. A buciartula chì hà datu a forma attuale saria scalata nant’à e duie isule surelle bellu dopu à Archaeolacerta bedriagae, pò esse 5 Ma fà. D’altronde « scalatu » ùn hè micca a parolla chì cunvene postu chì, tandu, u livellu di u mediterraniu era assai più bassu c’à oghje, è si pudia ghjugne à pedi asciutti da u cuntinente. Quellu periodu si chjama « a crisa di salinità di u messinianu ». U strettu di Gibraltar s’era chjosu è u nostru mare s’era sguasi svapuratu sanu sanu (oghje torna hè l’Atlanticu chì rimpiazza i 2/3 di l’acque svapurate). Oghje Podarcis tiliguerta hè prisente da u bor’ di mare sin’à l’alte muntagne, sguasi 2000 metri d’altitudine. Si trova dinù nant’à parechje isulelle ingiru à a Corsica : ste pupulazione si sò spiccate quandu chì u mare hè cullatu torna, è dipoi anu evuluatu à modu soiu, divintendu sottu-spezie. Spezia duminante frà tutti i rettili di l’isula, Podarcis tiliguerta hè una buciartula chì s’acconcia bè cù u so ambiente : da i scogli battuti da u mare sin’à i chjassi muntagnoli, da e machje diserte (ma micca troppu zeppe chì li ci vole u sole) sin’à e muragliette di i paesi, si trova à pocu pressu dapertuttu. Ma in certi lochi di Corsica, induve ella hè ghjunta a buciartula siciliana - basta chì e cundizione d’ambiente sianu favurevule à st’ultima spezia - questa quì li face una cuncurrenza feroce.
Podarcis siculus :




Podarcis siculus. A buciartula siciliana hè riprisintata in Corsica da duie sottuspezie: Podarcis siculus cettii inde u circondu Bunifazincu, è Podarcis siculus campestris in astrò. Traminduie sò ghjunte ùn hè tantu : forse cù l’omi è i so battelli. Da i porti di Bastia, d’Aiacciu è di Bunifaziu, si sò sparte nant’à sguasi tuttu u liturale corsu. Da Bastia, induve ella hè scalata prima, P. s. campestris hà culunizatu a piaghja urientale sin’à a Sulinzara, è u liturale capicursinu. Poi, cullendu per a valle di Golu, a Balagna è u rughjone curtinese. In Aiacciu pare ch’ella ci fussi ghjunta dopu, è ancu s’ella colla appinuccia per e valle di Gravona o di Prunelli, da l’avà e duie pupulazione ùn sò ancu à scuntrassi. Infine, in Bunifaziu, a sottuspezia P. s. cettii, originaria di Sardegna, hè in piena fasa di cunquista. A so prisenza saria nova nova, pò esse dipoi u XIXesimu seculu. Per e numarose sottuspezie di Podarcis siculus - hè un fattu piuttostu raru per un rettile - a parolla chì cunvene hè « cunquista » : oghje, parechje pupulazione (chì à l’origine sortenu tutte di Sardegna, di Sicilia, di a penisula taliana è di a costa dalmata) si ritrovanu sparnucciate inde u mondu sanu, basta chì u clima sia favurevule. Aldilà di u circondu di u Mediterraniu (Castellu d’If, Tulò, Minorca, Almeria, Tunisia, Libia, Turchia è Scippra) si ponu truvà nant’à a costa atlantica à u nordu di a Spagna, inde u meziornu di a Svizzera, è ancu in America (Filadelfia) ! Ma vultemu in Corsica. Quì, per dì e cose cum’elle sò, quand’elli sò in cumpetizione, Podarcis sicula caccia fora à Podarcis tiliguerta da parechji lochi o ambienti naturali chì li garbanu megliu è chì sò, di manera generale i lochi più « mansi » : i rinaghji in bor’di mare, i prati, l’orti, i paesi…. P. tiliguerta resiste o ripiglia a suprana ind’è i lochi più salvatichi : scoglii, machje, licceti, eccetera… Cù Archaeolacerta bedriagae, cumpetizione, hè simplice, ùn ci n’hè micca, per via chì per avà ùn si scontranu ancu…
| |
|
 | |
Erbaghju

Messages : 482 Date d'inscription : 29/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mar 11 Sep - 21:06 | |
| Bellu sugettu è belle fottò | |
|
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mar 11 Sep - 21:14 | |
| Un bellu sugettu o Zifrà eiu n'aghju vistu una in Cucuruzzu (propiu annant'à u muru di u castellu), chjuca chjuca, luciartule cusì ùn ne avia mai vistu: ùn hè tantu chjara a fottò (aspetta ch'e mi compri un 100mm è vidarè...  ) ma ùn vole dì, a mi montu digià abbastanza incù e mo fottò di u Puntettu o di i taghi ri:ling: )   | |
|
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mar 11 Sep - 21:17 | |
|  Avà ch'e ci pensu... postu ch'e l'aghju vista in Cucuruzzu devesse sicuramente qualchèi luciartula prestorica pò esse ancu qualchì parintella di l'omocefalu d'Agnaronu? | |
|
 | |
Sumenta

Messages : 2052 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mar 11 Sep - 21:25 | |
| - Circione a écrit:
- Un bellu sugettu o Zifrà
eiu n'aghju vistu una in Cucuruzzu (propiu annant'à u muru di u castellu), chjuca chjuca, luciartule cusì ùn ne avia mai vistu: ùn hè tantu chjara a fottò (aspetta ch'e mi compri un 100mm è vidarè... ) ma ùn vole dì, a mi montu digià abbastanza incù e mo fottò di u Puntettu o di i taghi ri:ling: )
compra ti piuttostu u 50 cù e bagues allonge :affraid: (u 100 u lu saperai mai manighjà  ) | |
|
 | |
zifranu

Messages : 31 Date d'inscription : 01/03/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mer 12 Sep - 7:44 | |
| | |
|
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mer 12 Sep - 8:54 | |
| Era chjucu chjucu( hè forse per quessa ch'ellu ùn m'hè parsu un bedriaga), u corpu trizinatu (punti rossi) è e zampe è a coda piuttostu frisgiulate. Ed eiu chì cuntava d'avè scupartu una nova spezia endemica è prestorica... PS: vengu di pichjà "bokeh" annant'à google è custì dicenu ch'ellu hè solu u pianu luntanu chì deve esse torbu ... | |
|
 | |
Ruclinonu Solechjari

Messages : 518 Date d'inscription : 27/02/2012 Localisation : Casinca
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mer 12 Sep - 10:35 | |
| Grazie per sti belli ritratti, è dinù per u bellu testu chì l'accumpagna. | |
|
 | |
di sfughjita

Messages : 124 Date d'inscription : 06/03/2012 Localisation : Bastia
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mer 10 Oct - 14:20 | |
|  Fora di tutti sti nomi sapienti ch'o ùn a mi face à tene à mente, mi piace assai a manera scelta per spiegacci comu elle sò ghjunte in l'Ìsula e bucèrtule è dinù e vicende ch'elle sò e soie oghje chì hè oghje per stentassi u buccone. Hè un travagliu bellu bè fattu chì a spergu ne ferà nasce altri di listessa fattura ! Avà è per dilla menu in seriu, l'avaranu messu i 'fanaletti Arcos' à i Podarcis siculus per cunnosce cusì bè i so modi di spartera di quasì cunquistadori ? Quella di Circiò hè belluccia, ancu s'ella pare strazià per aghjevulì a piglia ardita di lu fotògrafu pressatu ! | |
|
 | |
Ghjuvan Filici

Messages : 194 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Mer 10 Oct - 17:42 | |
| A so ch'ùn m'eti da micca da creda, ma più di vint'anni fà (diciaraghju ancu 25... :silent: ) aghju vistu una biciartula un pocu bizarra in Portivechju. A sola fottò ch'aghju trovu annant'à internet chì s'assumiddesi un pocu à ciò ch'aghju vistu eccula quì : Hè a fottò d'una biciartula chjamata "agame". Ùn dicu micca ch'hè ciò ch'aghju vistu ma u puntu cumunu hè a crista nant'à u spinu. Criditi à un novu taroccu ? Manc'appena. Aghju vistu un affari cussì : una biciartula cù una crista in coddu chì scappaia à tavuletta in i machjona. U culori ? Ùn mi n'invengu micca, trà verdu è grisgiu. A taglia ? Abbastanza maiori pà una biciartula d'ind'è no : circa 20 centimi, difficiuli à dì, ma più maiori chè i biciartuli abituali. Un ditagliu chì m'hà marcatu : a crista drizzata è a coda sticchita mentri ch'idda scappaia. U locu indu l'aghju vista : un pezzu di machja daretu à u quartieri di Rocca Puddetra. Ni parlu ch'ùn eru micca solu, t'aghju, diciaremu... un tistimoniu... hum... infini... tandu eru accumpagnatu pà andà à bulicà in quiddi machjona... In tutti casi 'ssa parsona hà vistu a biciartula quant'è mè. Altra tistimunianza di u gènnaru ch'e' cunnoscu : u me frateddu maiori hà vistu dinò una grossa biciartula cù una crista. Era mentri l'anni 70, in u locu dittu "U Campucciu", sempri in Portivechju. Ci sarà dunca una dicina d'anni (o mancu) trà un' "usservazioni" è l'altra. Ma m'hà sempri accirtatu ch'iddu avia vistu 'ssa biciartula ind'è ch'iddu dicia. Voddu dì dinò chì U Campucciu è Rocca Puddetra sò dui loca chì sò rilativamenti vicini. Liati nanzi da a machja, pudiani currisponda à unu spezia di "tarritoriu" cumunu. Eccu. Avali a v'aghju conta è passu certamenti pà un beddu mitò. Ma mi n'infuttu, è a me curiosità hè quantunca di sapè sì nimu d'altru hà mai vistu un affari simuli in Corsica. Sapendu chì - à ciò ch'e' socu - nisciunu "agame" o altri "iguani" ùn sò stati riscinziati ind'è no... | |
|
 | |
Ghjuvan Filici

Messages : 194 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 19:29 | |
| Allora, nimu hà mai intesu parlà di a me biciartula ? (senza nisciun allusioni à nudda...  ) | |
|
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | |
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 19:47 | |
| | |
|
 | |
Addisperata

Messages : 205 Date d'inscription : 10/03/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 20:05 | |
| o Circiò sè a "toia" hà una "cresta" cusì capiscu chì si ne parli face pensà à un "caméléon" a descrizzione di Ghjuvan'Filici. Pare chì ci ne seria in Corsica suttana... Ci hè una parolla in corsu pr "caméléon"? | |
|
 | |
SERRA

Messages : 994 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 21:19 | |
| - Addisperata a écrit:
o Circiò sè a "toia" hà una "cresta" cusì capiscu chì si ne parli cusi armatu li si dicerebbe chi "à ch'è nentru un po più sorte .." (ma è niulincu e micca di pianellu  ) | |
|
 | |
Sumenta

Messages : 2052 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 21:27 | |
| | |
|
 | |
SERRA

Messages : 994 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 21:41 | |
| - petra alta a écrit:
è per caméléon ai una pruposta à fà? travestì, trans, pianellacciu, cameleone? http://www.forucorsu.com/t1405-Lingua-e-cultura-corsa-e-suvvenzione.htm (tuttu for'che pianellacciu ...  ) | |
|
 | |
Ruclinonu Solechjari

Messages : 518 Date d'inscription : 27/02/2012 Localisation : Casinca
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 21:50 | |
| - Ghjuvan Filici a écrit:
- Allora, nimu hà mai intesu parlà di a me biciartula ?
(senza nisciun allusioni à nudda... ) Per disgrazia, innò, in cio chì mi cuncerna. | |
|
 | |
Circione

Messages : 2212 Date d'inscription : 27/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 22:44 | |
| | |
|
 | |
Rappallinu

Messages : 437 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Jeu 11 Oct - 22:53 | |
| | |
|
 | |
Ruclinonu Solechjari

Messages : 518 Date d'inscription : 27/02/2012 Localisation : Casinca
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Ven 12 Oct - 7:55 | |
| | |
|
 | |
Ghjuvan Filici

Messages : 194 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Dim 14 Oct - 19:52 | |
| - Ruclinonu Solechjari a écrit:
-
Chì hè chì ti faci rida cussì o lumacò ? t'abbracciu ! | |
|
 | |
Ruclinonu Solechjari

Messages : 518 Date d'inscription : 27/02/2012 Localisation : Casinca
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Dim 14 Oct - 20:08 | |
| Cio ch'ellu dice Tittolu. U so ultimu missaghju. | |
|
 | |
Ghjuvan Filici

Messages : 194 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Dim 14 Oct - 20:20 | |
| Iddu dinò l'inculu ! L'approntu una traduzzioni di rituali sanguinosu ch'ùn vi dicu nudda... (ùn la so parchì aghju missu 'ssu smiley, forsa parch'iddu mi faci pinsà à Bart, d'Ernest è Bart) :suspect: | |
|
 | |
Sumenta

Messages : 2052 Date d'inscription : 25/02/2012
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica Dim 14 Oct - 21:26 | |
| - Ghjuvan Filici a écrit:
- Iddu dinò l'inculu !
o puttana mi pare chì u moderatore ùn viaghja più :pale: | |
|
 | |
Contenu sponsorisé
 | Sujet: Re: Buciartule di Corsica  | |
| |
|
 | |
| Buciartule di Corsica | |
|