Eccu o Pulvaraghja, aghju finitu per ritruvà stu sugettu, si truvava annant’à un antru foru, quellu di Mirvella…
u ti ripigliu appena quì, mitocca à rituccallu appena, i Mirvellacci a sanu perchè...
Aghju appicciatu i dui sugetti u toiu è quellu di Ruclì, dunque per fatti un’idea più pricisa dopu ci vularà ch’è tù leghji tuttu da u principiu.
Primu puntu :
Aghju statu à sente / sò statu à sente.
Ind'è noi "sò statu à sente" ùn si dice.
"Aghju statu à sente" si dice è s'hè sempre detta, micca solu in Niolu o in Balagna*.
dimu dunque :
aghju statu à sente
l'ai statu à sente u postu?
ùn l'anu micca statu à sente.
ùn v'aghju micca statu à sente, ecc.
Ben’intesa ùn impongu micca sta manera di dì à tutti, insistu annant’à quessa perchè aghju lettu una volta annant’à un foru di lingua corsa un prufessore – cunsideratu cum’è a riferenza da tutti l’altri soci – dì cusì :
« Aghju statu à sente ? innò ùn si dici micca, ma ch’edda fussi ! »
Guardemuci di e regule fatte è lestre, a lingua corsa hà una diversità chì ci invita à esse appena misurati in le nostre "sintenze".
Per mè ancu s'e ùn dicu micca chì "sò statu à sente" hè un sbagliu, per parechji lucutori ci hè quantunque una spezia d'ipercurrizzione.
Una pricisione,"sò statu à sente" eiu a possu forse dì ma tandu hà un antru sensu, mi spiecu:
je suis resté pour écouter.
Avà pò anch'esse ch'elli dicanu "vi socu statu à senta" in Corsica suttana, ùn dicu micca u cuntrariu.
Sicondu puntu:
Hà piossu/ hè Piossu
Hà nivatu / hè nivatu
Per mè si ponu dì e duie. Ind'è noi saria piuttostu avè.
Terzu puntu: ùn aghju ancu à magnà / ùn sò ancu à magnà
Eccu un'antra quistione chì rivene spessu – ùn la mi poni micca tù o Pulvaraghja ma face parte di u pack.
Ùn sò ancu à ghjugne
Ùn simu ancu à parte…
Tutt'ognunu a dice, ma certi tenenu sempre l’ausiliariu esse custì :
Ùn sò ancu à magnà …
Quessa po ind'è noi ùn si dice micca.
Custì ci hè una spezia di regula à u mo avisu, per mè si deve passà cusì l’affare : si mette l'ausiliariu chì và cù u verbu.
aghju magnatu => ùn aghju ancu à magnà
sò cullatu => ùn sò ancu à cullà, ecc.
incù pudè o vulè hè listessa, si sceglie esse o avè in funzione u sicondu verbu:
ùn sò pussutu stà
ùn l'aghju pussutu chjamà
hè vulsutu parte
hà pussutu cantà
sò vulsuti parte
Anu vulsutu cantà, ecc.
Anzora vi parlava d’ipercurrizzione. Hè vera chì , ch’ella sia in stu casu quì o in lu casu di « sò statu à sente » ci pudemu quantunque dumandà sì a scelta di l’ausiliariu esse quandu u francese impieca « avoir » ùn hè micca simpliciamente guidata da a vulintà d’alluntanassi di sta lingua.
« Aghju statu à sente» s’assumigliaria troppu à « j’ai écouté »
è « ùn l’aghju pussutu chjamà » à « je n’ai pas pu l’appeler ».
Certi m’anu fattu issu rimprovaru… Eppuru quistione di sintassa u corsu ch’elli parlanu ind’è noi o Pulvaraghja a sai bè ch’ellu ùn s'arremba mancu appena à u francese, ciò chì ùn hà nulla di stunante postu chì i nostri vechji, u francese eranu pochi à sapellu parlà. D’altronde quistione di sintassa emu forme chì mi parenu belle alluntanate da u francese cum’è :
m'aghju magnatu un pezzu di pane
m'aghju troncu un bracciu
m'aghju compru un pantalone….
Eccu, spergu d’avetti porsu appena di luce annant’à st’affare.
* per tutti l'esempii quì sopra si dice cusì dinù in pumonte (n'aghju parlatu incù D.A. Geronimi...), in Alisgiani( PS Santucci) , in Pieve (GL. Pieve)... è sicuramente in parechji lochi cismuntinchi è pumuntinchi.
Infine per rivene à : Hè nivatu / Hà nivatu , hà piossu (piuvitu) / hè piossu;
ind'è noi si sente di più hà cà hè ancu i vechji dicianu cusì, ùn hè micca un fattu novu.
Per D.A Geronimi, ind'è ellu i vechji dicianu piuttostu hè, è u hà saria ghjuntu à rimpiazzallu.
avà saria bè ch'elli ci dicessinu Suttanacci – quand'elli avaranu finitu d'appiccà i salami – cum'ellu si dice ind'è elli.
Per l’altre dumande ch’è tù poni cerca à ricullà i cima di u missagiu, à a pagina 1.
Avà andemu à sciloffu.